Pik Kemik Kitlesi Nedir?

İnsan yaşamı boyunca ulaşabildiği en yüksek kemik mineral yoğunluğu ve kemik kütlesidir.

• Kadınlarda: Genellikle18–20 yaş civarında zirveye ulaşılır, ancak kemik yoğunluğundaki küçük artışlar yaklaşık 25 yaşına kadar devam edebilir.
• Erkeklerde: Zirve genellikle 20–23 yaş civarındadır, kemik olgunlaşması ise yaklaşık 27 yaşına kadar sürebilir.

En geç 30 yaşına kadar, pik kemik kitlesi tamamlanmış olur.

Bu yaşlardan sonra kemik kütlesi korunur ama yeni kemik eklenmez. 30’lu yaşlardan itibaren yavaş yavaş azalma başlar.

Pik kemik kitlesi, hayat boyu kullanacağınız “kemik bankasındaki para” gibidir. Gençken ne kadar çok biriktirirseniz, yaşlandığınızda o kadar uzun süre sağlam kalırsınız.

Neden Önemlidir?

• Düşük pik kemik kitlesi ile hayatına başlayan bir kişi, ileride osteoporoz ve kırık riskine daha çabuk ulaşır.
• Yüksek pik kemik kitlesi, yaşla birlikte olan doğal kemik kaybına karşı “rezerv” sağlar.

Pik kemik kitlesinde azalma ne zaman başlar ve ne kadar kemik kaybedilir?

Otuzlu yaşlara kadar tamamlanan kemik inşasından sonra, bir süre kemik kitlesi korunabilir ancak aslında yavaş da olsa kemik dokumuzu kaybetmeye başlarız. Özellikle 50 yaşından sonra, hem kadında hem erkekte kayıp hızlanır. Özelikle kadınlarda menopoz sonrası kayıp, erkeklere göre daha hızlı olur. Neticede pik kemik kitlesi oluştuktan sonra erkekler toplam kemiğin %20-30’unu, kadınlar %35-50’sini kaybeder. Grafikte, azalma eğrisine bakabilirsiniz.

 1,68*1 Kemik Kitlesini Yüksek Tutmak İçin Öneriler:

Çocukluk ve Ergenlikte (en kritik dönem)

1. Kalsiyumdan zengin beslenme
   • Süt, yoğurt, peynir, kefir
   • Yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, pazı, roka...)
   • Kuru baklagiller, badem, fındık, susam-tahin
   • Gerekirse doktor önerisi ile kalsiyum desteği
2. D vitamini yeterliliği
   • Güneş ışığı: Haftada 2–3 kez, kollar-bacaklar açık şekilde 15–20 dakika
   • Eksiklik varsa D vitamini takviyesi (doktor kontrolünde)
3. Düzenli fiziksel aktivite
   • Özellikle ağırlık taşıyan aktiviteler: Koşu, yürüyüş, ip atlama, basketbol, voleybol, dans
   • Yüzme kemik sağlığı için faydalıdır ama “yük bindirme” az olduğundan tek başına yeterli değildir.
4. Protein yeterliliği
   • Yetersiz protein alımı kemik yapımını sınırlar.

Erişkinlikte ve Sonrasında

1. Sigara ve aşırı alkol kullanmamak
2. Aşırı kafein tüketiminden kaçınmak (fazla kahve/çay kalsiyum atılımını artırabilir)
3. Hormonal sağlık
   • Kadınlarda östrojen düzeyleri, erkeklerde testosteron düzeyleri kemik kütlesi için kritik.
4. Sağlıklı vücut ağırlığını korumak
   • Çok düşük kilo (VKİ < 18,5) kemik kaybını hızlandırır.
5. Kemik sağlığını bozan ilaçlardan mümkünse kaçınmak
   • Uzun süreli yüksek doz kortizon, bazı antikonvülsanlar vb.

Osteoporoz, kemik kütlesinde azalma ve kemik dokusunun mikroyapısında bozulma ile karakterize, kırık riskini artıran sistemik bir iskelet hastalığıdır. Düşük travma ile kırıklara yola açabildiği için önlenmesi ve geliştiyse tedavi edilmesi önemlidir. Menopoz sonrası kadınlarda en sık gördüğümüz bu durumu arttıran risk faktörleri şunlardır:

• İleri yaş: Özellikle 65 yaş ve üzeri
• Genetik yatkınlık: Ailede osteoporoz ya da kırık öyküsü (özellikle kalça kırığı)
• Irk: Kafkas ve Asyalı ırklarda daha yaygın
• Östrojen eksikliği: Erken menopoz veya yumurtalıkların erken alınması
• Erkeklerde testosteron eksikliği (hipogonadizm)
• Tiroid hormonları fazla olması (hipertiroidi) veya uzun süreli aşırı dozda hormon tedavisi
• Paratiroid hormonu fazlalığı (Primer hiperparatiroidizm)
• Kortizol fazlalığı (Cushing sendromu) veya kronik steroid kullanımı
• Yetersiz kalsiyum ve D vitamini alımı
• Yetersiz fiziksel aktivite
• Sigara kullanımı
• Aşırı alkol tüketimi
• Düşük vücut ağırlığı / vücut kitle indeksi < 18.5
• Yetersiz protein alımı
• Romatolojik hastalıklar: Romatoid artrit, lupus
• Gastrointestinal bozukluklar: Çölyak hastalığı, inflamatuvar barsak hastalıkları, mide ameliyatları
• Kronik karaciğer veya böbrek hastalığı
• Yeme bozuklukları: Anoreksiya nervoza
• Tip 1 diyabet
• Organ nakli öyküsü
• Glukokortikoidler: ≥3 ay kullanımı (örneğin prednizon ≥5 mg/gün)
• Epilepsi ilaçları (fenitoin, fenobarbital)
• Aromataz inhibitörleri (ör. meme kanseri tedavisinde kullanılırlar)
• LHRH agonistleri (ör. prostat kanseri tedavisinde kullanılırlar)
• Heparin (özellikle uzun süreli kullanım, diyalizde kullanılır)
• Uzun süreli Proton pompa inhibitörleri (PPI) (bazı mide ilaçları kullanımı), bazı çalışmalarda risk ile  ilişkilendirilmiştir